مهم ترین علل وزن گیری نامناسب مادر در دوران بارداری


  • دسترسی ناكافی به برخی از گروه های غذایی
  • عادات غذایی نامناسب و پیروی از رژیم های غذایی خاص (كم خوری، رژیم درمانی و یا خرافات غذایی)
  • تهوع و استفراغ دوران بارداری
  • ابتلا به بیماری های زمینه ای یا سابقه ابتلا به آن ها (مانند بیماری های قلبی  عروقی، دیابت و...)
  • عفونت های ادراری
  • ابتلا به اختلالات روانی و افسردگی
  • مشكلات خانوادگی و نارضایتی از بارداری
  • اعتیاد به مواد مخدر، داروهای مخدر و دخانیات
  • مصرف زیاد و غیر عادی مواد خوراكی و غیر خوراكی (ویار حاملگی و پیكا)
  • مشكلات اقتصادی و درآمد ناكافی خانواده
  • حجم زیاد كار روزانه و استراحت ناكافی
  • تحرك ناكافی و نداشتن فعالیت بدنی روزانه
  • سن كمتر از 18 سال
  • چند قلویی
  • سابقه زایمان زودرس (قبل از 37 هفته كامل بارداری) یا سقط
  • سابقه تولد نوزاد كم وزن (LBW یا IUGR) یا سقط
  • فاصله بارداری كمتر از 3 سال با زایمان قبلی.

براساس علت یا علل مؤثر بر وزن گیری نامناسب، باید مداخلات متناسب و مؤثر برای بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی مادر باردار صورت گیرد تا از عوارض ناشی از وزن گیری ناكافی او بر سلامت خود و جنین تا حد امكان جلوگیری شود.
مشاوره با مادر باردار به شناسایی بهتر علت وزن گیری نامناسب كمك زیادی می كند.در حین مشاوره، مشاور باید بتواند به راحتی با مادر باردار ارتباط كلامی برقرار كند.

مثال هایی در این زمینه در زیر ارائه شده اند:
1- در مشاوره با مادر باردار بررسی وضعیت اقتصادی خانواده و این كه آیا دسترسی كافی به مواد غذایی مختلف در محل زندگی وجود دارد یا خیر از اهمیت برخوردار است. گاهی در بعضی از مناطق و در طی فصول سال، اقلام غذایی محدودی در بازار وجود دارد و خانواده حتی اگر از نظر اقتصادی امكان خرید داشته باشد به دلیل موجود نبودن برخی مواد غذایی از مصرف آن محروم می ماند.
بنابراین باید با توجه به مواد غذایی موجود در منطقه آموزش تغذیه داده شود. از فرصت مشاوره باید برای جلب توجه مادر باردار به تغذیه سایر افراد خانواده و خصوصا تغذیه كودك نیز استفاده نمود.

2- اگر مشكلات اقتصادی خانواده موجب محرومیت غذایی شده است و یا بودجه خانواده صرف خرید مواد غذایی با ارزش غذایی كم می شود باید با همسر یا سایر اعضای خانواده و یا افراد دیگری كه ممكن است نقش كلیدی در خرید و تهیه غذا داشته باشند مشاوره صورت گیرد.
با به دست آوردن اطلاعات كافی در زمینه غذاهای بومی و عادات غذایی منطقه، می توان خانواده ها را راهنمایی كرد كه با بودجه اندك خود مواد غذایی مناسب را انتخاب كنند. در صورتی كه مادر باردار بدلیل فقر اقتصادی خانواده مبتلا به سوء تغذیه شده و یا وزن گیری مناسب ندارد و نیازمندی خانواده با توجه به معیارها و ضوابط موجود محرز شده است، تحت پوشش برنامه حمایت تغذیه ای قرار می گیرند.
شناسایی مادران باردار نیازمند باید به دقت و بر اساس معیارهای مشخصی انجام شود. فرایند تحت پوشش قرار دادن خانواده های مادران باردار نیازمند، توسط نهادهای حمایتی مثل كمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی و... از طریق كمیته مشترك در مركز بهداشت استان تعیین می شود.
ارجاع مادر باردار به سازمان های حمایتی مانند كمیته امداد امام خمینی (ره) در مواقعی كه اطمینان حاصل شد كه فقر اقتصادی علت اصلی كم وزنی است الزامی است. تأكید به مصرف مكمل های مولتی ویتامین، آهن و اسید فولیك مطابق دستور عمل های موجود از اهمیت برخوردار است.

3- اعتقاد به خرافات غذایی، از جمله علل مؤثر بر وزن گیری نامناسب دوران بارداری است. مثلاً برخی از مادران باردار معتقدند خوردن تخم مرغ موجب كند ذهن شدن و یا بعضی مواد غذایی موجب زشت شدن كودك آنان می شود. لازم است خرافات غذایی در هر منطقه شناسایی شده و برای اصلاح آنها آموزش های لازم به مادر ان باردار داده شود.

4- مسائل عاطفی روانی و افسردگی: مشكلات خانوادگی مانند ناسازگاری بین زن و شوهر، ناسازگاری با مادر شوهر و سایر اعضای خانواده و یا نارضایتی از بارداری می تواند موجب بی اشتهایی مادر و امتناع او از غذا خوردن شود. در این مورد مشاوره با مادر برای پی بردن به روابط او و همسر و سایر اعضای خانواده كمك كننده است. از او بخواهید كه در مراقبت های بعدی همراه با همسرش نزد شما بیاید و با همسر وی به طور جداگانه و به شكلی كه اختلاف برانگیز نباشد درباره وضعیت مادر باردار، بی اشتهایی و خطرات وزن گیری نامطلوب و كمك ها و حمایت هایی كه او می تواند از مادر باردار بكند صحبت كنید.
برای پیشگیری از این مشكلات در طول بارداری بهتر است در همان ابتدای بارداری جلساتی برای همسران مادر ان باردار جهت جلب حمایت همسران و جلوگیری از جنجال و مشاجره در طول بارداری و پس از آن ترتیب داد. در مواردی كه مشكل افسردگی مادر جدی است و مشاوره مؤثر واقع نمی شود در صورت امكان باید به كارشناس بهداشت روانی و یا روانپزشك ارجاع داده شود.

خلاصه ای از مهمترین علل وزن گیری نامناسب و راهكارهای پیشنهادی در جدول ذیل شرح داده شده است.

جدول: علل وزن گیری نامناسب در دوران بارداری و راهكارهای پیشنهادی
علل وزن گيرى نامناسب در دوران باردارى و راهكارهاى پيشنهادى


مواردی كه مادر باردار باید به كارشناس تغذیه ارجاع داده شود

  1. مادران زیر 19 سال
  2. مادرانی كه بنا به نظر متخصص زنان علت وزن گیری نامناسب آن ها مربوط به عوارض بارداری و یا بیماری ها نبوده و علل تغذیه ای عامل وزن گیری نامناسب تشخیص داده شده است.
  3. BMI قبل از بارداری یا سه ماهه اول بارداری زیر 18/5 یا بیشتر از 25
  4. داشتن رژیم غذایی درمانی برای یك بیماری خاص
  5. بیماری های مادر باردار شامل دیابت، آنمی، بیماری كلیوی، فشار خون و ... .