توصیه های تغذیه ای برای خانم های باردار لاغر
وزن گیری مادر برای رشد و تكامل مطلوب جنین ضروری است. نوزادانی كه مادرانشان در دوران بارداری وزن گیری كافی نداشته اند، كم وزن به دنیا می آیند. خطر تولد نوزاد كم وزن در مادران لاغر، دو برابر بیشتر از مادران با وزن طبیعی می باشد.
زنان لاغری كه قبل و حین بارداری از برنامه غذایی مطلوبی برخوردار نبوده اند، با دریافت ناكافی كالری و مواد مغذی مواجه خواهند شد. این مادران اگر پس از زایمان نیز دچار فقر غذایی باشند، دچار كم خونی نیز می شوند؛ بنابراین مداخلات تغذیه ای برای بهبود وضع تغذیه زنان باردار لاغر ضروری است. مراقبت بهداشتی زنان باردار موقعیت مناسبی برای بهبود تغذیه مادر و جنین و نیز ارائه خدماتی نظیر آموزش و مشاوره تغذیه فراهم می كند.
یكی از اقدامات اولیه، تعیین دلایل لاغری مادر یا وزن گیری
ناكافی او می باشد. دریافت ناكافی مواد غذایی در دوران بارداری یكی از دلایل وزن گیری ناكافی در این دوران است. علاوه
بر دریافت ناكافی مواد غذایی، عوامل دیگری مانند كم اشتهایی، فعالیت زیاد بدنی، مشكلات بهداشتی از دلایل لاغری زنان
در دوره بارداری می باشد. جمع آوری اطلاعات شامل عادات و رفتار غذایی، منابع غذایی، دریافت غذا و مایعات و شیوه
زندگی در بهبود وضع تغذیه زنان باردار لاغر ضروری است.
در این مواقع همچنین باید مواردی نظیر تهوع، استفراغ، كم اشتهایی، پایین بودن قدرت خرید مواد غذایی، كاهش جذب مواد مغذی به دلیل وجود عفونت و فعالیت زیاد بدنی بررسی شوند. زنانی كه قبل از بارداری لاغر بوده یا در دوران بارداری وزن گیری مطلوبی ندارند نیاز به پایش منظم جهت ثبت روند وزن گیری دارند.
خانم های باردار لاغر نیاز به افزایش وزنی بیش از خانم
های باردار با وزن طبیعی دارند و لازم است با بكار بردن توصیه های تغذیه ای مناسب، میزان كالری دریافتی و وزن آنان را افزایش
داد. از سوی دیگر خانم باردار لاغر همزمان با كاهش دریافت انرژی با كاهش دریافت پروتئین نیز مواجه خواهد شد؛ زیرا
پروتئین مصرفی صرف تولید انرژی می شود.
در مشاوره و آموزش این زنان ضمن تاكید بر استفاده از گروه های غذایی اصلی باید رژیم غذایی آنان تغییر نموده و از طریق انتخاب و مصرف مواد غذایی مناسب در وعده های اصلی و میان وعده، انرژی و مواد مغذی دریافتی آنان افزایش یابد؛ بنابراین با مقوی كردن (اضافه كردن مواد انرژی زا از جمله مواد قندی، نشاسته ای، چربی و روغن) و مغذی كردن غذا (اضافه كردن مواد غذایی حاوی پروتئین مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی و انواع حبوبات، منابع غنی از ویتامین ها و مواد معدنی مانند انواع میوه، سبزی، و لبنیات)، می توان به افزایش وزن آنان كمك نمود. استفاده از میان وعده های مغذی مانند انواع مغزها (پسته، بادام و گردو)، شیر، بستنی، و فرنی به زنان لاغر توصیه می شود.
علیرغم همه موارد مذكور، مشاور تغذیه باید به عواملی كه بر روی عادات و الگوی غذایی افراد تأثیرگذارند (مانند درآمد و فرهنگ)، توجه نماید. در این مواقع باید بر اساس بودجه و قدرت خرید خانوار برنامه غذایی را تنظیم نموده و در صورت لزوم خانواده های كم درآمد را مطابق با دستورالعمل های موجود وزارت بهداشت به سازمان ها و مؤسسات خیریه معرفی نماید تا بخشی از نیازهای تغذیه ای آنان با كمك این سازمان ها تأمین گردد.
راه های افزایش دریافت انرژی (مقوی كردن) عبارت اند از:
- استفاده از مربا، عسل، خرما، شیره انگور و شیره خرما همراه با صبحانه
- استفاده از حداقل دو میان وعده شامل بیسكویت (ترجیحاً سبوس دار) كیك، كلوچه، نان و پنیر، نان و سیب زمینی، نان و تخم مرغ، نان و خرما، نان روغنی، نان شیرمال همراه با یك لیوان شیر و انواع میوه در فواصل وعده های غذایی اصلی
- مصرف مقدار بیشتری از گروه نان و غلات مثل نان، برنج و ما كارونی. خانم های باردار لاغر می توانند روزانه تا 11 سهم از این گروه كه معادل 330 گرم نان یا 770 گرم برنج پخته (حدود 6 كفگیر) می باشد، مصرف كنند
- استفاده بیشتر از سیب زمینی در انواع غذاها و یا در میان وعده ها
- مصرف نان همراه با سایر مواد غذایی مانند برنج در وعده ناهار و شام
- استفاده از بستنی های پاستوریزه و میوه های شیرین (انگور، خربزه، انجیر، توت، خرما) شیرینی و انواع خشكبار به عنوان میان وعده
- استفاده از لبنیات پرچرب (شیر و ماست پرچرب، پنیر خامه ای و كشك)
- اضافه نمودن مقداری كره به غذا در هر وعده غذایی
- استفاده از روغن زیتون داخل سالاد
- مصرف سرشیر، خامه و كره در وعده صبحانه
- استفاده از قلم گوسفند و گاو در طبخ غذاها
- افزایش دریافت گروه شیر و لبنیات (ماست، پنیر، كشك و بستنی)
- افزایش دریافت گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزها
- افزایش دریافت گروه میوه ها و سبزی ها
- استفاده از شیر، ماست، پنیر، و بستنی به عنوان میان وعده (بیسكویت و شیر، نان و ماست، نان و پنیر، شیربرنج، فرنیو امثال آن). خانم های باردار لاغر می توانند روزانه تا 4 سهم از مواد این گروه مصرف كنند
- مصرف دوغ كم نمك و غلیظ و بدون گاز در وعده های غذایی
- استفاده از كشك در غذاهایی نظیر آش كشك، آش دوغ، كشك بادمجان در برنامه غذایی روزانه
- استفاده بیشتر از غذاهای تهیه شده با انواع گوشت ها (كتلت، كباب، انواع خورش و...)
- استفاده از تخم مرغ در صبحانه یا میان وعده (آب پز، نیمرو، املت)
- استفاده از تخم مرغ همراه با غذا (عدس پلو یا رشته پلو همراه با خاگینه)
- استفاده از غذاهای تهیه شده با تخم مرغ (انواع كوكو، كتلت و...)
- استفاده از غذاهای تهیه شده با انواع حبوبات (برخی از خورش ها، آش ها، خوراك ها، آبگوشت، عدسی، خوراك لوبیا....)
- مصرف انواع خشكبار و مغزها (گردو، پسته، بادام، و....) به عنوان میان وعده
- استفاده از سبزی هایی نظیر گوجه فرنگی، هویج، خیار، ساقه كرفس، به عنوان میان وعده
- استفاده بیشتر از غذاهای تهیه شده با سبزی ها (انواع آش، سوپ، برخی از خورش ها، كوكو ها ...)
- استفاده بیشتر از میوه ها به عنوان میان وعده
- كشیدن غذا در بشقاب بزرگ تر
- استفاده از سبزی های رنگی (هویج، گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای و...) در غذا به منظور زیبا نمودن غذا و افزایش اشتها
- استراحت كافی در طول روز. خانم های باردار لاغر باید حتماً در طول روز ساعاتی را استراحت نمایند. به ویژه استراحت پس از صرف غذا توصیه می شود
- جلب حمایت همسر و اعضای خانواده برای ایجاد محیطی توأم با آرامش و كمك به او در انجام كارهای روزمره به منظور كاهش حجم كارهای خانم باردار. در این زمینه مشاوره با همسر و سایر اعضای خانواده باید انجام شود.